گزارش تحلیلی رسا؛
نانوشته‌های سفر تاریخی پاپ به امارات | تقلیل شیخ الازهر به کنشگر سیاسی
امارات با دعوت از پاپ و شیخ الازهر برای حضور در کنفرانس برادری دینی و استفاده سیاسی از جایگاه دین، در حقیقت درصدد کاهش فشار افکار عمومی است.
خبرگزاری رسا ـ گروه بین‌الملل: پاپ فرانسیس رهبر مسیحیان جهان، به دعوت رسمی ولیعهد امارات و نیز کلیسای این کشور برای مشارکت در کنفرانس جهانی گفتگوی ادیان که با حضور شخصیت‌های دینی سراسر جهان در روز سه شنبه هتفه جاری در ابوظبی برگزار می‌شود، شامگاه یکشنبه وارد امارات شد.
با ورود هواپیمای پاپ به ابوظبی، شیخ محمد بن زائد آل نهیان ولیعهد ابوظبی، احمد الطیب شیخ الازهر مصر و مقامات بلندپایه اماراتی به استقبال پاپ فرانسیس رفتند.
پاپ فرانسیس که همواره بر گفت‌وگوی میان ادیان تاکید دارد، در سال 2014م به ترکیه، 2016م به آذربایجان و 2017م به مصر سفر کرده است اما این اولین بار در تاریخ است که رهبر مسیحیان جهان به کشوری عربی در منطقه خلیج فارس سفر می‌کند از این رو بررسی ابعاد این سفر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ایمان، عنصر وحدت بخش نه تفرقه آفرین
پاپ فرانسیس پیش از سفر به امارات در پیامی ویدیویی به زبان ایتالیایی به مردم امارات تاکید کرد: «از سفر به سرزمینتان خرسندم ... تا صفحه جدیدی از تاریخ روابط بین ادیان را گشوده و تاکید کنیم که ما با وجود اختلاف اما با یکدیگر برادریم.»
وی با تقدیر از محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی به دلیل دعوت از پاپ برای مشارکت در گفت‌وگوی ادیان با موضوع «برادری انسانی» از احمد طیب شیخ الازهر نیز قدردانی کرده و گفت: «گفت‌وگوی ادیان بازتاب دهنده شجاعت و تاکید بر این نکته است که ایمان، عنصر وحدت بخش است نه تفرقه‌افکن و ایمان با وجود اختلاف‌ها ما را از دشمنی دور و به یکدیگر نزدیک می‌کند.»
رهبر مسیحیان جهان با ابراز خرسندی از دیدار با ملتی که در زمان حال زیست کرده و به آینده خوشبین است، امارات را «سرزمینی الگو در همزیستی مسالمت آمیز، برادری انسانی و دیدار و تبادل نظر تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف» توصیف کرد زیرا بسیاری از «مردمان این سرزمین با احترام به اعتقادات مخالف، در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.»
ابراز نگرانی از وضعیت انسانی در یمن
از سویی تجلیل از مقامات اماراتی مانع از آن نشد تا پاپ فرانسیس، نگرانی خود نسبت به جنگ یمن را ابراز نکند. به فاصله چند ساعت مانده به پرواز پاپ به امارات، وی از اطراف نزاع در یمن خواست تا با احترام به توافق نامه‌های امضا شده، آرامش را برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به بندر الحدیده بازگردانند.
وی با خطاب قرار دادن گروه‌های بین‌المللی و کشورهای درگیر جنگ، بر ضرورت التزام به معاهدات برای رساندن مواد غذایی و مساعدت‌های دارویی تاکید و خاطر نشان کرد: «من با نگراین بسیار بحران انسانی در یمن را پیگیری می‌کنم. مردم به دلیل جنگ طولانی آسیب دیده و کودکان از گرسنگی رنج می‌برند.»
رهبر مسیحیان جهان تصریح کرد: فریاد این کودکان بیگناه و خانواده‌هایشان به سوی خداوند بالا خواهد رفت. بسیاری از کودکان در این سرزمین از گرسنگی و تشنگی رنج می‌برند و با خطر مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند.
درخواست نهادهای حقوق بشری از پاپ
با انتقاد پاپ از وضعیت انسانی در یمن، سازمان حقوق بشری هیومن رایتس واچ، از پاپ درخواست کرد تا از سفر به امارات به عنوان ابزاری برای فشار به حکومت آل‌نهیان برای پایان دادن به جنگ در یمن و توقف نقض حقوق بشر استفاده کند.
این سازمان در بیانیه‌ای با اشاره به نقش برجسته امارات در همراهی نظامی با عربستان سعودی در کشتار مردم یمن تصریح کرد که جنگنده‌های گروه موسوم به ائتلاف عربی در بمباران‌های کورکورانه خود نه مناطق جنگی بلکه منازل، بازارها و مدارس را مورد هدف قرار داده‌اند.
هیومن رایتس واچ اظهار با انتقاد از کارشکنی امارات در رسیدن کمک‌های بشر دوستانه به مردم یمن، تاکید کرد که مسؤولان اماراتی به شکل مستمر، آزادی بیان را سرکوب و بسیاری از جمعیت‌های حقوقی را منحل و هزاران نفر از مهاجران را به کارهای اجباری وادار کرده‌اند.
این سازمان حقوق بشری اظهار داشت: با وجود آنکه امارات متحده عربی مدعی تسامح، تساهل و همزیستی مسالمت آمیز است اما پرونده حقوقی آن نشان می‌دهد که هیچگونه اهتمام واقعی به این موضوعات ندارد. پاپ باید از این سفر به عنوان اهرم فشاری برای التزام امارات به قوانین حقوق بشری بهترین بهره را ببرد.
جنگ یمن، تروریسم و قدس؛ مسائل مورد اهتمام پاپ
پاپ در این سفر که از روز یکشنبه آغاز و تا سه شنبه ادامه دارد، با مقامات رده بالای امارت به ویژه شیخ محمد بن زاید آل نهیان دیدار و پیرامون مشارکت این کشور در جنگ یمن و نحوه پایان دادن به آن گفت‌وگو خواهد کرد.
علاوه بر مسأله یمن، انتظار می‌رود که طرفین همچنین به مسأله خشونت و تروریسم، مسأله قدس شریف، معامله قرن، تقویت همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان آسمانی و ترویج صلح نیز بپردازند.
همچنین بازدید از مسجد شیخ زاید در ابوظبی و دیدار با احمد طیب شیخ الازهر مصر اعضای مجلس حکمای مسلمان و نیز گفت‌وگو با علما و شخصیت‌های دینی در حاشیه کنفرانس جهانی ادیان، از دیگر برنامه‌های پاپ فرانسیس در این سفر سه روزه است.
استفاده ابزاری خاندان آل نهیان از ادیان آسمانی
بنابر آمار رسمی، نزدیک به یک میلیون مسیحی در امارات زندگی می‌کنند. این میزان در نسبت با مسیحیان سایر کشورهای عربی مانند کویت، عمان، یمن، قطر یا بحرین بسیار قابل توجه است. حاکمان اماراتی در سال‌های اخیر تمام تلاش خود را برای معرفی کشورشان به عنوان مکانی برای تسامح و همزیستی مسالمت آمیز ادیان آسمانی به کار گرفته‌اند.
به خلاف عربستان سعودی که اجازه فعالیت به سایر ادیان آسمانی را نمی‌دهد، امارات اما انجام شعائر دینی مسیحی در کلیساها را مجاز می‌شمارد. هرچند که داعیه مسؤولان اماراتی ترویج اسلام رحمانی است و حتی اجازه تبدیل منبرهای دینی و تریبون‌های مذهبی به مکانی برای فعالیت گروه‌های افراطی را نمی‌دهند اما رفتار خاندان آل نهیان، از رویه‌ای مخالف شعارها پرده بر می‌دارد.
با آنکه امارات متحده عربی مدعی تسامح و تساهل است اما در عمل رویکردی مستبدانه در پیش گرفته است. امارات سال 2019م را سال تسامح نامگذاری کرد و با دعوت از پاپ برای حضور در همایش جهانی «برادری انسانی» درصدد است تا به جهانیان نشان دهد که به عقاید مخالف احترام می‌گذارد.
مسؤولان اماراتی باید به این پرسش افکار عمومی خود پاسخ دهند که آیا برگزاری کنفرانس جهانی «برادری انسانی»، به معنای عقب نشینی آنان از سیاست‌های سرکوبگرانه علیه مخالفان داخلی است یا این اقدام نیز پوششی برای کاهش فشارها علیه حاکمیت است؟
پرونده سیاه امارات در عرصه حقوق بشری به ویژه پس از ورود به جنگ فرسایشی و نابرابر یمن و همراهی با عربستان در کشتار ده‌ها هزار تن از مردمان بیگناه یمنی اعم از زنان، اطفال و کهنسالان با برگزاری یک نشست و دعوت از شخصیت‌های دینی بین المللی مختومه نخواهد شد.
فعالان حقوق بشری و مدافعان حقوق مردم مانند احمد منصور، ناصر بن غیث و یا محمد الرکن که تنها به دلیل استفاده از حق آزادی بیان در اظهار عقیده‌ای مخالف حکومت در زندان‌ها به سر می‌برند، نتوانستند به استقبال پاپ فرانسیس بیایند!
به نظر رهبر مسیحیان جهان می‌بایست در کنار تشویق مقامات اماراتی از آنان بخواهد که توضیحی نیز پیرامون بازداشت فعالان حقوق بشری و زندانیان سیاسی به افکار عمومی ارائه دهند. مقامات اماراتی اگر در شعار آزادی و تساهل و تسامح صادقند، قوانین تعبیض آمیز را لغو و فعالان حقوقی را آزاد کنند تا حسن نیت آنان برای مردمان اماراتی ثابت شود.
محمد المختار الشنقیطی استاد دانشکده حمد بن خلیفه قطر با انتقاد از عوام فریبی خاندان آل نهیان، در پیامی همسو با نهادهای حقوقی اماراتی تاکید کرد که مقامات اماراتی به جای سخن از گفت‌وگوی ادیان و سر دادن شعار تسامح و تساهل، روزنامه نگاران، زندانیان سیاسی، فعالان حقوق بشری و زندانیان آزادی بیان را آزاد کند.
چرایی حضور شیخ الازهر در امارات
امروز مبارزه با اسلام رادیکالی به ویژه شاخه سیاسی آن به یکی از دغدغه‌های مسؤولان اماراتی تبدیل شده است. قرار دادن داعش و القاعده به همراه اخوان المسلمین در لیست گروهک‌های تروریستی و حمایت پیشت پرده حکّام ابوظبی از داعش در سوریه و عراق نشان از یک پارادوکس در کشنگری سیاسی خاندان آل نهیان دارد.
به گفته جرج مالبرانو روزنامه نگار معروف فرانسوی، امارات از سویی به دروغ شعار تسامح را سر می‌دهد اما همزمان اجازه حضور قطری‌های ساکن امارات را برای حضور در ورزشگاه و تشویق تیم خود در نیمه‌نهایی جام ملت‌های آسیا نمی‌دهد و این به معنای فقدان ابتدایی‌ترین اصول تسامح و تساهل است.
وی تصریح می‌کند که از کارگران مسیحی حاضر در امارات تا شهروندان اماراتی، همگی تحت نظر دستگاه اطلاعاتی هستند و هرگونه رفتار مشکوکی با شدیترین سرکوب‌ها مواجه می‌شود تا آنجا که یک پژوهشگر انگلیسی بدون دلیل چندین ماه در زندان به سر برده و در پایان سال گذشته میلادی از زندان آزاد شد.
نکته حائز اهمیت دیگر حضور شیخ الازهر در کنفرانس جهانی «برادری انسانی» است. عبدالفتاح السیسی رییس جمهور مصر کمتر از یک ماه قبل در حکمی سفر تمامی مسؤولان و مقامات رده بالای کشوری را مشروط به کسب اجازه از ریاست جمهوری کرد که این حکم شامل شیخ الازهر نیز می‌شود.
با آنکه پیرامون تبعات این تصمیم در یادداشتی دیگر به تفصیل سخن راندیم لکن به اجمال باید گفت که حضور شیخ الازهر در کنفرانس امارات بیش از آنکه سبقه‌ای دینی داشته باشد، اقدامی سیاسی است.
به عقیده مالبرانو امارات تمام قد از اقدامات ضد اسلامی عبدالفتاح السیسی حمایت مادی و معنوی می‌کند از این رو حضور شیخ الازهر در امارات نه از دریچه تقویت ادیان بلکه با هدف مراودات سیاسی و تطهیر چهره خاندان آل نهیان و سرپوش گذاشتن بر اقدامات سرکوبگرانه آنان در قالب دین است.
حضور پاپ فرانسیس، شیخ الازهر و شخصیت‌های دینی جهان در ابوظبی فرصت مناسبی برای طرح مشکلات جهان به ویژه مسأله افراط گرایی، کشتار مسلمانان، تبعیض دینی و نژادی و ارائه راهکار مناسب برای برون رفت از این مشکلات است هرچند که باید منتظر ماند و دید که آیا این کنفرانس نیز بسان سایر کنفرانس‌ها محدود به صدور بیانیه‌ای خواهد شد و یا آنکه حقیقتا این همایش تبدیل به یک کنش اجتماعی می‌شود./981/ب911/ر
محمد رایجی پژوهشگر مسائل جهان اسلام
ارسال نظرات